पुणे, ८ ऑगस्ट २०२५:
भारत दरवर्षी राखीचा सण मोठ्या उत्साहात साजरा करतो. बंधनांचे प्रतीक असलेली राखी देशभरात बांधली जाते. पण या सणाच्या आर्थिक बाजूकडे पाहिल्यास एक धक्कादायक गोष्ट समोर येते — भारतात विकल्या जाणाऱ्या बहुतांश राख्या चीनमधून आयात केल्या जातात.
आकडे काय सांगतात?
– भारतात दरवर्षी सुमारे ५० कोटी राख्या विकल्या जातात
– २०२३ मध्ये देशभरात ₹१२,००० कोटींच्या राख्या खरेदी केल्या गेल्या
– यापैकी सुमारे ₹४,००० कोटींचा माल चीनमधून आयात झाला — यामध्ये मणी, धागा आणि सजावटीचे साहित्य यांचा समावेश होता
तज्ज्ञांच्या मते, याच काळात चीनमध्ये दररोज लागणाऱ्या ८० अब्ज चॉपस्टिक्सच्या महाबाजारात भारताचा वाटा मात्र शून्यावर आहे. आश्चर्याची बाब म्हणजे भारताकडे मुबलक प्रमाणात बांबू, कुशल कामगार, आणि प्रक्रिया क्षमताही आहे, तरीही आपण या जागतिक बाजारपेठेत सक्रिय नाही.
दुहेरी भूमिका:
– भारत आपल्या पारंपरिक सणासाठी लागणाऱ्या वस्तूंसाठी चीनवर अवलंबून
– आणि चीनच्या दररोज लागणाऱ्या गरजांमध्ये भारताचा सहभाग नाही
शोधायला हवी संधी:
विशेषत: बांबूपासून तयार होणाऱ्या चॉपस्टिक्ससारख्या वस्तूंमध्ये भारताने सक्रिय सहभाग घेतला, तर ग्रामीण व आदिवासी भागात बांबूवर आधारित मोठा उद्योग उभा राहू शकतो.
याशिवाय, राखीसारख्या वस्तूंचं देशात उत्पादन वाढवलं, तर ₹१०,००० कोटींपर्यंत रक्कम भारतातच राहू शकते, ज्याचा थेट लाभ MSME क्षेत्र, स्थानिक कारागीर आणि ग्रामीण महिलांना होईल.
उद्योजकता आणि आत्मनिर्भरतेचा मार्ग:
हे चित्र केवळ राखी आणि चॉपस्टिकपुरते मर्यादित नाही. ही संधी आहे व्यापारातील संतुलन सुधारण्याची, परंपरेला रोजगाराशी जोडण्याची आणि ‘वोकल फॉर लोकल’चा खऱ्या अर्थाने अमल करण्याची.
राखीच्या सणात पुढच्या वेळी एवढं नक्की लक्षात ठेवा:
“आपल्या सणावर नफा दुसऱ्यांचा,
आणि त्यांच्या दैनंदिन गरजेत आपला सहभाग शून्य का?”
Sources:
– MSME Ministry Reports
– India-China Trade Analysis 2023
– Export-Import Data Bank
